Η πρώτη επιτυχημένη προσπάθεια εξωσωματικής γονιμοποίησης στο Manchester το 1978 έγινε με τη μέθοδο του φυσικού κύκλου. Παρά το ότι τα χρόνια που ακολούθησαν η χρήση φαρμάκων για την διέγερση των ωοθηκών άλλαξε κατά πολύ τα δεδομένα, τα τελευταία χρόνια η μέθοδος  του φυσικού κύκλου χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο ως εναλλακτική λύση, αντί για τη χρήση φαρμάκων

Φυσικός κύκλος είναι η μέθοδος στην οποία δεν χορηγούμε φάρμακα με σκοπό την διέγερση των ωοθηκών και την λήψη πολλών ωαρίων, όπως γίνεται στην κλασσική εξωσωματική. Αντιθέτως παρακολουθούμε το ωοθηλάκιο το οποίο η γυναίκα παράγει μόνη της φυσιολογικά στην διάρκεια του κύκλου.

Η παρακολούθηση γίνεται με κολπικό υπερηχογράφημα, καθώς και με μέτρηση ορμονών στο αίμα. Όταν το ωοθυλάκιο μεγαλώσει αρκετά, περίπου στα 16-17 χιλιοστά, τότε γίνεται μία ένεση γοναδοτροπίνης για την τελική ωρίμανσή του (Pregnyl, Ovitrelle ) και, έπειτα από 36-38 ώρες, πραγματοποιείται η ωοληψία. Εφόσον γίνει η συλλογή του ωαρίου και η γονιμοποίησή του, το έμβρυο που προκύπτει τοποθετείται στη μήτρα με την κλασική μέθοδο της εμβρυομεταφοράς, 2-3 ημέρες μετά την ωοληψία.

Το πλεονέκτημα του φυσικού κύκλου είναι ότι δεν χορηγούμε φάρμακα για τη διέγερση των ωοθηκών. Παρόλο που τα φάρμακα στην εξωσωματική χρησιμοποιούνται εδώ και 25 χρόνια και  δεν φαίνεται να ενοχοποιούνται για επιπτώσεις στην υγεία, αρκετές γυναίκες εμφανίζονται διστακτικές στη λήψη ενέσιμων ορμονών. Με τη μέθοδο του φυσικού κύκλου, το στάδιο της διέγερσης παρακάμπτεται, και τα μόνα φάρμακα που χρησιμοποιούνται είναι τα μη ενέσιμα φάρμακα μετά την ωοληψία, που σκοπό έχουν τη βελτίωση της πιθανότητας εμφύτευσης του εμβρύου στη μήτρα και την επίτευξη εγκυμοσύνης.

Επιπλέον, αποφεύγονται οι βασικές επιπλοκές της κλασσικής εξωσωματικής, : το Σύνδρομο Υπερδιέγερσης των Ωοθηκών και την Πολύδυμη Κύηση.

Η μέθοδος αυτή χρησιμοποιείται σε γυναίκες οι οποίες είτε δεν μπορούν να πάρουν φάρμακα για διάφορους ιατρικούς λόγους, είτε έχουν φτωχή ανταπόκριση σε αυτά (Poor responders). Μπορεί, επίσης, να χρησιμοποιηθεί σε γυναίκες που έχουν κάνει πολλαπλές αποτυχημένες προσπάθειες με έμβρυα κακής ποιότητας.

Το μειονέκτημα του φυσικού κύκλου είναι ότι τα ποσοστά επιτυχίας της μεθόδου είναι σαφώς μικρότερα σε σχέση με την κλασική εξωσωματική με τη χρήση φαρμάκων. Η πιθανότητα να βρεθεί ωάριο κατά την ωοληψία, να γονιμοποιηθεί και να αναπτυχθεί ένα καλής ποιότητας έμβρυο στο εργαστήριο είναι περίπου 50-60%. Από τη στιγμή που θα γίνει εμβρυομεταφορά ενός ποιοτικά καλού εμβρύου, η πιθανότητα κύησης μπορεί να πλησιάσει και το 35%, ανάλογα πάντα με την ηλικία της γυναίκας.

Συνοψίζοντας, η μέθοδος του φυσικού κύκλου μπορεί να χρησιμοποιηθεί με αρκετά καλά ποσοστά επιτυχίας είτε σε γυναίκες που δεν επιθυμούν τη λήψη φαρμάκων για τη διέγερση των ωοθηκών τους, είτε σε γυναίκες που η ανταπόκρισή τους στα φάρμακα είναι φτωχή.

Για πολλά ζευγάρια με προβλήματα γονιμότητας, η εξωσωματική γονιμοποίηση (in vitro fertilization – IVF) αποτελεί την καλύτερη λύση για την επίτευξη εγκυμοσύνης. Μπορεί να εφαρμοστεί για την αντιμετώπιση ποικίλων αιτίων υπογονιμότητας, όπως ήπια προβλήματα σπέρματος, ενδομητρίωση, βλάβες των σαλπίγγων, ή ανεξήγητη υπογονιμότητα. Κατά τη διαδικασία της κλασικής εξωσωματικής γονιμοποίησης, τα ωάρια γονιμοποιούνται από τα σπερματοζωάρια στο περιβάλλον του εργαστηρίου (αντί στις σάλπιγγες της γυναίκας). Η γονιμοποίηση μπορεί να επιτευχθεί είτε με τη διαδικασία της κλασικής εξωσωματικής γονιμοποίησης (IVF) είτε με τη μέθοδο της μικρογονιμοποίησης (Intra-cytoplasmic sperm injection – ICSI).

Η ιστορία της IVF

Ο Robert G. Edwards, έμελλε να γίνει ο πιο διάσημος βιολόγος της εποχής του, όταν ανακοίνωνε, στις 25 Ιουλίου του 1978, τη γέννηση της Louise Brown, του πρώτου «παιδιού του σωλήνα», στην Αγγλία, από κοινού με τον χειρουργό μαιευτήρα Patrick Steptoe και τη μαία Jane Purdie .Έκτοτε, οι εξελίξεις υπήρξαν ραγδαίες: Σημειώνεται επανάσταση όταν ανακοινώνεται η επιτυχής μικρογονιμοποίηση με ενδοωαριακή έγχυση σπερματοζωαρίου (ICSI) το 1992 (Palermo) και οι παραλλαγές της, MESA (Silber & Asch, 1992) και TESE (Schoyssman, 1993). Ο ανδρικός παράγων υπογονιμότητας θεωρείται ότι έχει πρακτικά εξαλειφθεί.Στην Ελλάδα, το πρώτο παιδί με τη μέθοδο της εξωσωματικής γονιμοποίησης γεννήθηκε στις 20 Ιανουαρίου του 1982 και ήταν το 13ο παιδί του σωλήνα παγκοσμίως.

Τα στάδια της εξωσωματικής γονιμοποίησης – Διαδικασία

Ο κύκλος θεραπείας με εξωσωματική γονιμοποίηση περιλαμβάνει τα εξής στάδια:

Διερεύνηση και διάγνωση της υπογονιμότητας

Προκαταρκτικές εξετάσεις

Διέγερση των ωοθηκών με φαρμακευτική αγωγή (12-14 ημέρες), με σκοπό την ανάπτυξη πολλών ωοθυλακίων. Επιλέγουμε το είδος του πρωτοκόλλου με βάση τις ιδιαιτερότητες του κύκλου της κάθε γυναίκας , την ηλικία, τις προηγούμενες προσπάθειες και άλλους παράγοντες που αξιολογούμε

Παρακολούθηση με σειρά υπερηχογραφημάτων και ορμονικών προσδιορισμών. Η παρακολούθηση γίνεται κάθε δύο – τρεις ήμερες με σκοπό την βελτιστοποίηση της ημερήσιας δοσολογίας των φαρμάκων και στόχο την καλύτερη έκβαση της προσπάθειας σας

Πρόκληση της τελικής ωρίμανσης ωαρίων (εφάπαξ βραδινή ένεση). Την ημέρα που τα ωοθυλάκια έχουν ωριμάσει αρκετά, χορηγείται η τελευταία ένεση, η οποία θα προγραμματίσει την τελική ωρίμανση των ωαρίων και την ωοθυλακιορηξία

Ωοληψία (Συλλογή των ωαρίων). Η λήψη των ωαρίων από τις ωοθήκες γίνεται διακολπικά με παρακέντηση και συνεχή υπερηχογραφική καθοδήγηση. Η ωοληψία είναι σύντομη σε διάρκεια (10-30 λεπτά) και πρακτικά ανώδυνη γιατί πραγματοποιείται υπό μέθη

Σπερμοληψία (Συλλογή του σπέρματος). Σε περιπτώσεις αζωοσπερμίας προτείνεται βιοψία όρχεων (TESE)

Γονιμοποίηση των ωαρίων από τα σπερματοζωάρια. Σε αυτό το εργαστηριακό στάδιο τα ωάρια έρχονται σε επαφή με τα σπερματοζωάρια. Όταν το σπέρμα έχει φυσιολογικές παραμέτρους επιλέγεται ως μέθοδος γονιμοποίησης η κλασσική εξωσωματική. Στην κλασσική μέθοδο δεν πραγματοποιείται καμία παρέμβαση. Για πολλά ζευγάρια με πτωχή ποιότητα σπέρματος, όπου το σπερματοζωάριο αδυνατεί να γονιμοποιήσει το ωάριο μόνο του επιλέγεται ως μέθοδος αντιμετώπισης η μικρογονιμοποίηση (ICSI- Intracytoplasmic Sperm Injection) η οποία επιτρέπει την επιτυχή γονιμοποίηση των ωαρίων ακόμη και σε δύσκολες περιπτώσεις σοβαρής ολιγοασθενοτερατοσπερμίας. Την επόμενη ημέρα ο εμβρυολόγος ελέγχει και καταγράφει το ποσοστό των φυσιολογικά γονιμοποιημένων ωαρίων

Καλλιέργεια των εμβρύων Μετά την γονιμοποίηση τα έμβρυα καλλιεργούνται στο εργαστήριο για 2 – 6 ημέρες,  έως το στάδιο της βλαστοκύστης. Η σωστή διαίρεση των κυττάρων τους αποτελεί βασικό κριτήριο για την ποιότητά τους

Εμβρυομεταφορά Επιλογή των καλύτερων εμβρύων και μεταφορά τους στην κοιλότητα της μήτρας . Δύο έως έξι ημέρες μετά την ωοληψία πραγματοποιείται η μεταφορά των εμβρύων στη μήτρα. Είναι μια διαδικασία ανώδυνη που δεν απαιτεί μέθη. Με τη βοήθεια ενός λεπτού καθετήρα τα έμβρυα μεταφέρονται στην ενδομητρική κοιλότητα

Έλεγχος κυήσεως (13 ημέρες μετά την εμβρυομεταφορά με αιμοληψία για τον προσδιορισμό της ορμόνης β-χοριακής γοναδοτροπίνης)

Έλεγχος κλινικής κυήσεως με διακολπικό υπερηχογράφημα (4 εβδομάδες μετά την εμβρυομεταφορά).

Έλεγχος εξελισσόμενης κυήσεως την 12η εβδομάδα κυήσεως δηλαδή 10 εβδομάδες μετά την εμβρυομεταφορά.

Προαιρετικές διαδικασίες (ανάλογα με το ιστορικό)

Κατάψυξη εμβρύων ή ωαρίων.  Η κατάψυξη επιτρέπει τη διατήρηση των ωαρίων, των σπερματοζωαρίων και των εμβρύων για παρατεταμένο χρονικό διάστημα (μια πενταετία ή και περισσότερο). Με την εφαρμογή της νέας μεθόδου κατάψυξης ,της υαλοποίησης, φαίνεται ότι τα ποσοστά επιβίωσης και επιτυχίας κύησης είναι υψηλότερα σε σχέση με την προοδευτική ελεγχόμενη κατάψυξη

Υποβοηθούμενη εκκόλαψη (Assisted Hatching), πρόκειται για τεχνική που εφαρμόζεται στο εργαστήριο και διευκολύνει την εκκόλαψη του εμβρύου. Προτείνεται όταν η διαφανής ζώνη των εμβρύων είναι παχιά ή σκληρή, σε κρυοσυντηρημένα έμβρυα , σε γυναίκες με προηγούμενες αποτυχημένες προσπάθειες

Προεμφυτευτική γενετική διάγνωση (PGD) για την ανίχνευση γενετικών ανωμαλιών και Προεμφυτευτικό Έλεγχο (PGS) με την νέα μέθοδο array CGH,  σε περιπτώσεις ασθενών που θεωρείται απαραίτητο.

Εδώ και πολλά χρόνια, τα ζευγάρια που υποβάλλονται σε θεραπεία εξωσωματικής γονιμοποίησης έχουν τη δυνατότητα της κατάψυξης και κρυοσυντήρησης των πλεοναζόντων εμβρύων τα οποία δεν μεταφέρονται στη μήτρα στο τέλος της θεραπείας. Τα έμβρυα αποθηκεύονται σε υγρό άζωτο και μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε μεταγενέστερη ημερομηνία.

Η κρυοσυντήρηση των εμβρύων γίνεται με τη νέα μέθοδο της υαλοποίησης (vitrification), αφού τα έμβρυα φθάσουν σε στάδιο βλαστοκύστης (5η ή 6η ημέρα), ώστε να εξασφαλίσουμε ότι θα αποθηκευθούν μόνο έμβρυα με καλό δυναμικό ανάπτυξης. Όταν αποφασισθεί να χρησιμοποιηθούν, τα έμβρυα αυτά αποψύχονται, και στο κατάλληλο στάδιο του κύκλου της γυναίκας μεταφέρονται στο ενδομήτριο.

Χειρουργική λήψη σπέρματος (TESE)

Η χειρουργική λήψη σπέρματος προτείνεται σε περίπτωση αζωοσπερμίας, αδυναμίας εκσπερμάτισης ή σε αποτυχία προκλητής εκσπερμάτισης με ηλεκτροδιέγερση. Η επέμβαση γίνεται με ενδοφλέβια ή τοπική αναλγησία. Ο ορχικός ιστός που λαμβάνεται υφίσταται ειδική επεξεργασία από τον Εμβρυολόγο με σκοπό την ανεύρεση σπερματοζωαρίων. Μετά την απομόνωση κινητών σπερματοζωαρίων ακολουθεί γονιμοποίηση των ωαρίων με τη μέθοδο της μικρογονιμοποίησης. Η περίσσεια των σπερματοζωαρίων είναι δυνατό να καταψυχθεί για μελλοντική χρήση. Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι χειρουργικής λήψης σπερματοζωαρίων, είτε από την επιδιδυμίδα είτε από τους όρχεις.

Λήψη σπερματοζωαρίων από την επιδιδυμίδα

• Μικροχειρουργική αναρρόφηση σπερματοζωαρίων (microsurgical epididymal sperm aspiration – MESA): Συνιστάται σε περιπτώσεις αποφρακτικής αζωοσπερμίας με φυσιολογική σπερματογένεση. Περιλαμβάνει χειρουργική διάνοιξη της επιδιδυμίδας με χρήση μικροσκοπίου και αναρρόφηση του επιδιδυμικού υγρού για ανεύρεση σπερματοζωαρίων.
• Διαδερμική αναρρόφηση σπερματοζωαρίων (percutaneous epididymal sperm aspiration – PESA): Συνιστάται σε περιπτώσεις αποφρακτικής αζωοσπερμίας με φυσιολογική σπερματογένεση. Πραγματοποιείται με παρακέντηση της επιδιδυμίδας με χρήση βελόνας 19-21G.

Λήψη σπερματοζωαρίων από τον όρχι

• Αναρρόφηση διά λεπτής βελόνης (fine needle aspiration – FNA): Συνιστάται σε περιπτώσεις αποφρακτικής αζωοσπερμίας με φυσιολογική σπερματογένεση. Πραγματοποιείται με παρακέντηση του όρχεως με χρήση λεπτής βελόνας 21G.
• Αναρρόφηση σπερματοζωαρίων από τον όρχι (testicular sperm aspiration-TESA): Συνιστάται σε περιπτώσεις αποφρακτικής αζωοσπερμίας με φυσιολογική σπερματογένεση.
• Βιοψία όρχεως (testicular sperm extraction – TESE): Συνιστάται σε περιπτώσεις αποφρακτικής και μη αποφρακτικής αζωοσπερμίας και περιλαμβάνει ανοικτή βιοψία και συλλογή μικρών τεμαχιδίων ορχικού ιστού.

Οι μέθοδοι αναρρόφησης σπερματοζωαρίων από την επιδιδυμίδα (MESA, PESA) ή τους όρχεις (TESA) είναι απλούστερες, όμως είναι σε μεγάλο βαθμό «τυφλές», προκαλώντας βλάβες στον ορχικό ιστό, όπως αιμάτωμα, ίνωση και ορχική ατροφία. Η βιοψία όρχεως (TESE) προτείνεται από τη διεθνή βιβλιογραφία ως η περισσότερο αποτελεσματική μέθοδος ανεύρεσης σπερματοζωαρίων και σχετίζεται με μικρότερο ποσοστό επιπλοκών.

Ιστορικά στοιχεία

Η πρώτη αναφορά για την δυνατότητα κατάψυξης του σπέρματος έγινε το 1776 από τον Spallanzani μετά από επιτυχή πειράματα που έκανε με κατάψυξη – απόψυξη ανθρώπινου σπέρματος σε χιόνι. Ουσιαστικά όμως η πρώτη κατάψυξη σπέρματος έγινε το 1949 όταν ο Polge και οι συνεργάτες του παρατήρησαν την κρυοπροστετευτική δράση που είχε η ουσία γλυκερόλη σε σπέρμα πτηνού που καταψύχθηκε στους -76 βαθμούς Κελσίου. Ακολούθησαν το 1953 οι Sherman και Bunge που πραγματοποίησαν πρώτοι κατάψυξη ανθρώπινου σπέρματος σε διάλυμα γλυκερόλης 10% και ξηρού πάγου. Η πρώτη εγκυμοσύνη από σπερματοζωάρια που είχαν καταψυχθεί σε διάλυμα γλυκερόλης και υγρό άζωτο επιτεύχθηκε από την ίδια ερευνητική ομάδα λίγα χρόνια αργότερα. Την δεκαετία του 1970 δημιουργήθηκαν οι πρώτες τράπεζες κρυοσυντήρησης ανθρώπινου σπέρματος, ενώ η γέννηση το 1979 του πρώτου παιδιού με εξωσωματική της Louis Brown έδωσε νέα ώθηση στη βελτίωση των τεχνικών κατάψυξης του σπέρματος.

Πως γίνεται η κρυοσυντήρηση – κατάψυξη του σπέρματος;

Το σπέρμα μπορεί να καταψυχθεί μέσα από κατάλληλη διαδικασία και να διατηρηθεί σε δοχεία που περιέχουν άζωτο στους -196 βαθμούς Κελσίου. Η μέθοδος που έχει περισσότερο χρησιμοποιηθεί περιλαμβάνει την προσθήκη στο σπέρμα κατάλληλου όγκου κρυοπροστατευτικού υλικού όπως είναι η γλυκερόλη σε συγκέντρωση 5 – 10 % και στη συνέχεια η κατάψυξη του δείγματος με ή χωρίς την χρήση μηχανήματος διαβάθμισης της ψύξης. Χωρίς να παρατηρηθούν και μεγάλες αλλαγές στα αποτελέσματα τα τελευταία χρόνια για την βελτίωση της μεθόδου κρυοσυντήρησης έχουν χρησιμοποιηθεί και πιο σύνθετα διαλύματα που περιέχουν και άλλες εκτός της γλυκερόλης ουσίες όπως κρόκος αυγού, λεκιθίνη σόγιας αμινοξέα και κιτρικό. Το κατεψυγμένο σπέρμα μπορεί να διατηρηθεί χωρίς να απολέσει τις ιδιότητές του και την γονιμοποιητική του ικανότητα για πολλά χρόνια ακόμα και δεκαετίες.

Ενδείξεις – πλεονεκτήματα της κατάψυξης – κρυοσυντήρησης σπέρματος.

• Σε άνδρες που πρόκειται να υποβληθούν σε χημειοθεραπεία ή ακτινοβολία λόγω καρκίνου, κάτι το οποίο αναμένεται να επηρεάσει σημαντικά την γονιμότητά τους. Σε άνδρες που πρόκειται να υποβληθούν σε ορχεκτομή ή προστατεκτομή λόγω καλοήθους ή κακοήθους όγκου έτσι ώστε να διατηρήσουν την γονιμότητά τους στο μέλλον.
• Σε άντρες που πρόκειται να υποβληθούν σε στείρωση (βασεκτομή – απολίνωση των σπερματικών πόρων) έτσι ώστε η γονιμότητά τους να δύναται να είναι αναστρέψιμος.
• Σε άντρες με κακή ποιότητα ζωής όπως το πολύ κάπνισμα, η μεγάλη και καθημερινή κατανάλωση αλκοόλ, η έκθεση καθημερινά σε επαγγελματικούς παράγοντες κινδύνου (χημικές ουσίες, ακτινοβολίες, υπερβολική ζέστη) που επιθυμούν μέσω της κρυοσυντήρησης σπέρματος της διατήρησης στο απώτερο μέλλον της γονιμότητάς τους.
• Ζευγάρια που ακολουθούν κύκλους εξωσωματικής αλλά δεν θα είναι δυνατή η φυσική παρουσία του συζύγου την ημέρα της ωολληψίας (μακρινά επαγγελματικά ταξίδια, απρόβλεπτα γεγονότα στην εργασία του) κλπ.
• Σε άνδρες που έχουν αδυναμία στύσης και δεν μπορούν να εκσπερματίσουν ή έχουν πλήρη έλλειψη σπερματοζωαρίων στην εκσπερμάτιση, μπορεί να γίνει απευθείας συλλογή σπερματοζωαρίων από την επιδιδυμίδα και τον όρχι και τα συλλεχθέντα σπερματοζωάρια να καταψυχθούν για να χρησιμοποιηθούν στο μέλλον προφυλάσσοντας την γονιμότητα του ασθενούς.
• Σε άνδρες που έχουν υποστεί κάποιο ατύχημα (τραύμα της σπονδυλικής στήλης) και δεν μπορούν συχνά να εκσπερματίσουν μειώνεται η ποσότητα και η ποιότητα του σπέρματος με την πάροδο του χρόνου. Σε αυτές τις περιπτώσεις η αποθήκευση – διατήρηση σπέρματος όσο το δυνατόν νωρίτερα μπορεί να προστατεύσει σε μεγάλο βαθμό τη γονιμότητά τους.
• Σε άνδρες που επιθυμούν να τεκνοποιήσουν σε μεταγενέστερο χρονικό διάστημα και θέλουν να εξασφαλίσουν το αναπαραγωγικό τους δυναμικό, ως κίνηση προνοητικότητας.
• Σε άνδρες που υποβλήθηκαν επιτυχώς σε θεραπεία βελτίωσης της ποιότητας του σπέρματος αλλά έχουν μικρή πιθανότητα να διατηρήσουν το αποτέλεσμα αυτό οπότε μπορούν με την κρυοσυντήρηση να καταψύξουν το ικανοποιητικό αυτή τη χρονική στιγμή σε ποσότητα και ποιότητα σπέρμα τους.
• Σε άντρες με σοβαρή ολιγοασθενοσπερμία όταν απαιτείται η συγκέντρωση του υλικού της εκσπερμάτισης από πολλαπλές λήψεις.

Δόθηκε η δυνατότητα δημιουργίας τραπεζών σπέρματος και η χρήση της δωρεάς σπέρματος οποιαδήποτε χρονικά στιγμή, για ζευγάρια που αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα αζωοσπερμίας.

Η εξωσωματική γονιμοποίηση από την έναρξη της εφαρμογής της, το 1978, αποτέλεσε τη σημαντικότερη επιστημονική ανακάλυψη για την αντιμετώπιση της υπογονιμότητας. Οι εξελίξεις που έχουν σημειωθεί από τότε έχουν εκτινάξει την αποτελεσματικότητα της μεθόδου, σε πολύ υψηλά επίπεδα. Σημαντικό ρόλο προς αυτή την κατεύθυνση έπαιξε η ανάπτυξη μίας νέας καινοτόμου μεθόδου κρυοσυντήρησης εμβρύων, της υαλοποίησης (vitrification). Η μέθοδος της υαλοποίησης επιτρέπει την ασφαλή συντήρηση των εμβρύων επιτυγχάνοντας ποσοστά επιβίωσης που ξεπερνούν το 98% μετά την απόψυξη!

H υψηλή αποτελεσματικότητα της νέας μεθόδου κρυοσυντήρησης, έδωσε την δυνατότητα στους ειδικούς να υιοθετήσουν νέες πιο αποτελεσματικές πρακτικές στην εφαρμογή της εξωσωματικής γονιμοποίησης.

Μία τέτοια ανερχόμενη και σπουδαία πρακτική, που τα τελευταία χρόνια κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος διεθνώς, είναι η προγραμματισμένη κρυοσυντήρηση εμβρύων και μεταφορά σε επόμενο κύκλο.

Σε ορισμένες περιπτώσεις κατά την διάρκεια ενός κύκλου εξωσωματικής γονιμοποίησης μπορεί να διαπιστωθεί ότι το ενδομήτριο δεν έχει τις ιδανικές συνθήκες για εμφύτευση. Παράγοντες που μπορεί να επηρεάσουν την λειτουργία του ενδομητρίου και επομένως την διαδικασία της εμφύτευσης μπορεί να είναι η ίδια η φαρμακευτική αγωγή που χρησιμοποιείται κατά την εξωσωματική γονιμοποίηση, το σύνδρομο υπερδιέγερσης ωοθηκών, καθώς και παθολογικά ευρήματα που μπορεί να διαπιστωθούν κατά τη διάρκεια της θεραπείας όπως ενδομήτριος πολύποδας, πολύ λεπτό ενδομήτριο κτλ. Σήμερα και χάρη στη μέθοδο της υαλοποίησης είναι δυνατό να γίνει κρυοσυντήρηση του συνόλου των εμβρύων για όσο διάστημα χρειαστεί, μέχρι να εξασφαλιστούν οι ιδανικές συνθήκες στο ενδομήτριο πριν την εμβρυομεταφορά των πολύτιμων εμβρύων. Η προγραμματισμένη κρυοσυντήρηση εμβρύων και εμβρυομεταφορά σε επόμενο κύκλο είναι μια νέα σύγχρονη προσέγγιση που μας επιτρέπει να μεταφέρουμε τα έμβρυα μόνο όταν οι συνθήκες του ενδομητρίου είναι ιδανικές μεγιστοποιώντας έτσι την πιθανότητα εγκυμοσύνης.

Η συντήρηση των πλεοναζόντων εμβρύων που προκύπτουν, σε έναν κύκλο εξωσωματικής γονιμοποίησης, είναι γνωστή και αναγνωρισμένη μέθοδος εδώ και πολλά χρόνια. Χάρη όμως στη μέθοδο της υαλοποίησης η αποτελεσματικότητα της συντήρησης των εμβρύων έχει μεγιστοποιηθεί! Σχεδόν το 100% των εμβρύων επιβιώνουν μετά την απόψυξη και παραμένουν το ίδιο ικανά να οδηγήσουν σε εγκυμοσύνη όπως και τα φρέσκα έμβρυα. Η νέα αυτή προηγμένη δυνατότητα επιτρέπει στο ζευγάρι να ολοκληρώσει την οικογένειά του χωρίς την ανάγκη επαναληπτικών θεραπευτικών διαδικασιών και θέτει σε εφαρμογή το πλάνο: «μια θεραπεία διέγερσης – μια οικογένεια»!

Η εμπειρία μέχρι τώρα έχει δείξει ότι τα αποτελέσματα από την εμφύτευση εμβρύων που έχουν κρυοσυντηρηθεί με την μέθοδο της υαλοποίησης, είναι εξίσου καλά με τα αποτελέσματα που έχουμε από εμβρυομεταφορά φρέσκων εμβρύων, και σε κάποιες περιπτώσεις, ακόμη καλύτερα, λόγω των ιδανικών συνθηκών του ενδομητρίου που εξασφαλίζουμε! Τόσο η κρυοσυντήρηση των πλεοναζόντων εμβρύων όσο και η προγραμματισμένη κρυοσυντήρηση εμβρύων και εμβρυομεταφορά σε επόμενο κύκλο αποτελούν ισχυρά εργαλεία για εξατομικευμένη θεραπεία του κάθε ζευγαριού.

Η κρυοσυντήρηση αγονιμοποίητων ωαρίων είναι μια μέθοδος που άρχισε να εφαρμόζεται πρόσφατα στον Τομέα της Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής και εφαρμόζεται σε περιπτώσεις όπως:

• Γυναίκες με πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια
• Γυναίκες που πρόκειται να υποβληθούν σε ογκολογική θεραπεία και υπάρχει αυξημένος κίνδυνος απώλειας της γονιμοποιητικής ικανότητας
•  Γυναίκες που επιθυμούν να διατηρήσουν τη γονιμότητά τους και αναβάλουν τη δημιουργία οικογένειας
•  Ζευγάρια που για ηθικούς ή θρησκευτικούς λόγους επιθυμούν να αποφύγουν την κατάψυξη εμβρύων

Η πρώτη αναφορά εγκυμοσύνης από κατεψυγμένα ωάρια επιτεύχθηκε από τον Chen το 1986. Έκτοτε, λίγα παιδιά έχουν γεννηθεί παγκοσμίως, γιατί η διαδικασία της κατάψυξης αγονιμοποίητων ωαρίων με τη μέθοδο της σταδιακής κατάψυξης δεν είχε υψηλά ποσοστά επιτυχίας. Κύρια αιτία ήταν η δυσκολία κρυοσυντήρησης κυττάρων με υψηλό ποσοστό νερού, όπως τα ωάρια.

Αντίθετα, η πρόσφατα χρησιμοποιούμενη μέθοδος της υαλοποίησης (vitrification), σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, φαίνεται ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί με επιτυχία για την κρυοσυντήρηση αγονιμοποίητων ωαρίων. Το ποσοστό επιβίωσης των ωαρίων μετά την απόψυξη ξεπερνά το 90%, το ποσοστό γονιμοποίησης είναι περίπου 70% ενώ το ποσοστό κυήσεων είναι μεγαλύτερο του 40%. Για τη συλλογή των ωαρίων προς κρυοσυντήρηση, η γυναίκα υποβάλλεται σε ορμονική διέγερση ωοθηκών, όπως και στην περίπτωση της Εξωσωματικής Γονιμοποίησης. Η διαδικασία διαρκεί περίπου 9-12 ημέρες κατά τη διάρκεια των οποίων υποβάλλεται σε υπερηχογραφικό έλεγχο και αιμοληψίες για ανάλυση, σε τακτά χρονικά διαστήματα. Μόλις τα ωάρια έχουν ωριμάσει επαρκώς αφαιρούνται με λεπτή βελόνα που τοποθετείται μέσω του κόλπου υπό υπερηχογραφική καθοδήγηση. Η διαδικασία δεν είναι επώδυνη, διαρκεί λίγη ώρα και η γυναίκα βρίσκεται υπό μέθη, μια μορφή ελαφράς νάρκωσης. Τα συλλεχθέντα ωάρια καταψύχονται άμεσα στους -196 βαθμούς Κελσίου και παραμένουν αποθηκευμένα ωσότου η γυναίκα κρίνει ότι είναι η κατάλληλη στιγμή να γίνει μητέρα»

Η κρυοσυντήρηση αγονιμοποίητων ωαρίων είναι μια πολλά υποσχόμενη  μέθοδος που αγγίζει τις σύγχρονες συνθήκες διαβίωσης των Ελληνίδων και φαίνεται ότι μπορεί να προσφέρει πολλά στον τομέα της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής

Η Εξωσωματική γονιμοποίηση με χρήση δανικών ωαρίων αφορά γυναίκες που:

• Αντιμετωπίζουν πρόωρη εμμηνόπαυση
• Έχουν ιστορικό επαναλαμβανόμενων αποτυχημένων προσπαθειών εξωσωματικής
• Ιστορικό επαναλαμβανόμενων αποβολών
• Ιστορικό χαμηλής ποιότητας ωαρίων
• Ιστορικό κληρονομικού νοσήματος

Είναι μία τεκμηριωμένη επιστημονικά διαδικασία με εξαιρετικά αποτελέσματα που σε εξειδικευμένες μονάδες τα ποσοστά επιτυχίας είναι πάνω από 50%.

Στη Μονάδα που συνεργαζόμαστε η τεχνική αυτή εφαρμόζεται για περισσότερα από 15 χρόνια με εξαιρετικά αποτελέσματα και μέσα σε πλαίσιο υπευθυνότητας και εφαρμογής ιδιαίτερα αυστηρών επιστημονικών και ηθικών κριτηρίων.

Με βάση την Ελληνική Νομοθεσία που ισχύει από το 2005 οι δότριες είναι υγιείς Ελληνίδες γυναίκες κάτω των 35 ετών που στα πλαίσια δικής τους προσπάθειας και εθελοντικής προσφοράς ή μερισμού (eggsharing) ωαρίων, ανωνύμως συγκατατίθενται στην προσφορά συγκεκριμένου αριθμού ωαρίων.

Οι δότριες δίνουν ένα λεπτομερές ατομικό και οικογενειακό ιστορικό και ελέγχονται για

• μεταδοτικά νοσήματα (ηπατίτιδα, AIDS, σύφιλη κτλ),
• αιματολογικά νοσήματα (μεσογειακή αναιμία, κυστική ίνωση),
• ύπαρξη χρωμοσωμικών ανωμαλιών με καρυότυπο.

Τα εξωτερικά χαρακτηριστικά επίσης προσομοιάζονται μεταξύ των δύο γυναικών.

Η δέκτρια ωαρίων θα πρέπει θα πρέπει να ελεγχθεί για το καλώς έχειν της μήτρας της και να γίνει η κατάλληλη ορμονική προετοιμασία της μήτρας για την υποδοχή των εμβρύων. Ο χρόνος αναμονής για την εξεύρεση ωαρίων είναι μεταξύ 5-6 μήνες.

Στην παρένθετη μητρότητα καταφεύγουν γυναίκες που για ιατρικούς λόγους έχουν κάνει αφαίρεση μήτρας-έχοντας διατηρήσει όμως τις ωοθήκες τους – ή των οποίων η μήτρα δεν λειτουργεί σωστά ή προκύπτει κάποιος άλλος λόγος που τις εμποδίζει να κυοφορήσουν. Σε αυτές λοιπόν τις περιπτώσεις χρησιμοποιείται μια άλλη γυναίκα, στη μήτρα της οποίας τοποθετείται το ή τα έμβρυα που έχουν προκύψει από το γονιμοποιημένο ωάριο της άλλης γυναίκας με το σπέρμα του συντρόφου της. Κυρίαρχο ρόλο στην διαδικασία αυτή έχουν οι δύο γυναίκες, η βιολογική μητέρα και η παρένθετη μητέρα ή αλλιώς “μητέρα γέννησης” ,η οποία κυοφορεί το έμβρυο της πρώτης και στη συνέχεια γεννάει το παιδί.

Υπάρχουν ποικίλα γενετικά ή επίκτητα νοσήματα και διαταραχές που μπορεί να καταστήσουν αδύνατη την εγκυμοσύνη και να οδηγήσουν στην επιλογή της παρένθετης μήτρας. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι:

● Η υστερεκτομή (χειρουργική αφαίρεση της μήτρας για ιατρικούς λόγους)
● Το σύνδρομο Mayer-Rokitansky-Küster-Hauser (MRKH)
● Προγενέστεροι τραυματισμοί και ουλές στη μήτρα
● Η παρουσία πολλαπλών ινομυωμάτων στη μήτρα
● Ορισμένες ιατρικές παθήσεις που καθιστούν ριψοκίνδυνη μια εγκυμοσύνη(καρδιοπάθεια, νοσήματα των νεφρών κ.ά4)
● Περιπτώσεις πολλαπλών αποβολών
● Πολλαπλές αποτυχίες σε προσπάθειες εξωσωματικής γονιμοποίησης
● Επικίνδυνες επιπλοκές σε προηγούμενη κύηση
● Σύνδρομο Asherman (πολλαπλές ενδομήτριες συμφύσεις)

Νομοθεσία και παρένθετη μητρότητα

Βάσει του ισχύοντος νόμου που αφορά την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή στη χώρα μας, η διαδικασία κυοφορίας του εμβρύου ενός ζευγαριού από τρίτη γυναίκα επιτρέπεται μόνο με δικαστική απόφαση. Την αίτηση θα πρέπει να καταθέσει αποκλειστικά η γυναίκα που επιθυμεί να αποκτήσει παιδί και αδυνατεί για ιατρικούς λόγους να το κυοφορήσει ενώ προϋπόθεση είναι να μην έχει υπερβεί το 50ο έτος της ηλικίας της. Επιπλέον, απαιτούνται συγκεκριμένα έγγραφα -ιατρικές γνωματεύσεις- που αποδεικνύουν με σαφήνεια τη σχετική αδυναμία κύησης.

Ανάλογες προϋποθέσεις που ισχύουν για την παρένθετη μητέρα είναι η ηλικίας της να κυμαίνεται από 25 έως 45 ετών, να έχει αποκτήσει τουλάχιστον ένα δικό της παιδί και να μην έχει υποβληθεί σε περισσότερες από δύο καισαρικές. Ακόμη, προκειμένου να βεβαιωθεί το πόσο κατάλληλη είναι, πραγματοποιούνται διαγνωστικές εξετάσεις και ψυχολογική αξιολόγηση. Κοινή προϋπόθεση και για τις δύο γυναίκες είναι να κατοικούν στην Ελλάδα. Είναι ζωτικής σημασίας να τονιστεί ότι απαγορεύεται ρητά οποιοδήποτε οικονομικό αντάλλαγμα.

Συνοψίζοντας, η νομοθεσία στη χώρα μας είναι πολύ συγκεκριμένη, ωστόσο σε γενικά πλαίσια είναι αρκετά ευνοϊκή. Θα πρέπει πάντα να υπάρχει νομική καθοδήγηση προκειμένου να αποφευχθούν τυχόν επιπλοκές κατά τη διάρκεια της διαδικασίας. Επίσης πρέπει να συνταχθεί ιδιωτικό συμφωνητικό μεταξύ του ζευγαριού, του κέντρου και της παρένθετης μητέρας, προκειμένου να προστατευθούν όλες οι πλευρές.

Η επιλογή της παρένθετης μητρότητας είναι κάτι που πραγματικά μπορεί να σας αλλάξει τη ζωή. Οι πληροφορίες είναι πολλές και οι διαδικασίες λεπτομερείς όμως αξίζει το κάθε βήμα. Είμαστε εδώ για να το κάνουμε μαζί σας!